پوشاک، کفش و لوازم جانبی جنسیت، موقعیت، رتبه و طبقه اجتماعی را مشخص می‌کند. لباس‌ها در روم باستان عموماً شامل یک تونیک که طول آن تا زانو و برای مردان و پسران آستین کوتاه تر و یک تونیک آستین بلندتر برای زنان و دختران بود.

در مناسبت‌های رسمی، شهروندان مرد بالغ می‌توانستند توگای ( toga ) پشمی بپوشند که روی تونیک خود می‌پوشیدند، و زنان شهروند متاهل مانتویی پشمی، معروف به پالا ( palla )، بر روی استولا ( stola ) که لباسی ساده، آستین بلند و حجیم بود می‌پوشیدند.

توگا به عنوان “لباس ملی” رم در نظر گرفته می شد، که برای شهروندان رومی ممتاز بود . بیشتر رومی ها برای فعالیت های روزمره لباس های معمولی، کاربردی و راحت تر را ترجیح می دادند. تونیک، به اشکال مختلف، لباس اصلی برای همه طبقات، هر دو جنس و بیشتر مشاغل بود. این تونیک ها معمولاً از کتان تولید می‌شد و در صورت لزوم با لباس‌های زیر، یا با انواع لباس‌های هوای سرد یا مرطوب، مانند شلوارک هایی تا زانو ، روپوش ها و کلاه تکمیل میشد. اکثر رومیان شهری کفش، دمپایی، چکمه یا صندل از انواع مختلف می پوشیدند. در حومه شهر، برخی پاپوش می پوشیدند.

اکثر لباس ها از نظر ساختار و شکل اولیه ساده بودند و تولید آن به حداقل برش و دوخت نیاز داشت . همه آنها با دست تولید می شدند و این فرآیندی نیاز به مهارت، دانش و زمان داشت. ریسندگی ، بافندگی و خیاطی برای زنان رومی از همه طبقات شغلی با فضیلت و مقتصدانه بود. زنان ثروتمند , از جمله لیویا همسر آوگوستوس, ممکن است ارزش‌های سنتی خود را با تولید لباس‌های خانگی نشان دهند , اما بیشتر مردان و زنانی که استطاعت مالی کافی داشتند لباس‌های خود را از صنعتگران متخصص خریداری می‌کردند.

 تولید و تجارت پوشاک و تهیه مواد اولیه آن سهم مهمی در اقتصاد روم داشت. نسبت به هزینه های اساسی زندگی، حتی لباس های ساده هم گران به حساب می آمد و چندین باردر مقیاس اجتماعی بازیافت می شد.

نخبگان حاکم رم قوانینی را برای محدود کردن نمایش عمومی ثروت و تجملات شخصی وضع کردند. هیچ کدام موفقیت خاصی نداشتند، زیرا همان نخبگان ثروتمند اشتهای زیادی برای لباس های مجلل و مد روز داشتند. پارچه های گرانقیمت خارجی ، تورهای شفاف ، منسوجات ابریشمی و طلاکوب برای این خودنمایی در دسترس بودند.
اما همه پارچه ها گرانقیمت نبود و اقشارمختلف جامعه از طیف کیفی و رنگبندی متنوعی برای لباسهایشان استفاه میکردند.

توگا

توگا ویریلیس (” توگا مردانه “) یک پارچه پشمی نیمه بیضوی و سفید با عرض حدوداً 6 فوت (1.8 متر) و طول 12 فوت (3.7 متر) بود که بر روی شانه ها و اطراف بدن قرار می گرفت. معمولاً آن را روی تونیک کتان سفید ساده می پوشیدند. توگا ویریلیس معمولی یک سفید طبیعی بود. نسخه سناتوری حجیم تر و درخشان تر بود .

توگا پاراتکسا (toga praetexta ) را برخی از راهبان و قاضیان میپوشیدند. این توگا شامل یک لبه پهن بنفش بود که بر روی یک تونیک با خطوطی بنفش روی لبه های آن پوشیده میشد. پسران و دختران آزادی که تحت حمایت قوانین و مراکز دینی نیز بودند چنین لباس رومی را میپوشیدند.

توگا ترابیا (trabea ) را طبقه سوارکاران نظامی و اشراف جدید میپوشیدند که متشکل بود از یک توگای سفید یا قرمز بر روی یک تونیک سفید با خطوط بنفش و قرمز عمود .

توگا پولا ( Pulla ) برای مراسم عزارداری استفاده میشد و از پشمی مشکی تهیه میشد .

توگا پیکاتا (picta ) و تونیک پالمتا (palmate ) که بنفش بودن و با طلا زرکوب میشدند. آنها در ابتدا به ژنرال های رومی برای روز پیروزی اعطا می شدند، اما لباس رسمی امپراتورها و کنسول های امپراتوری شدند.

در کل توگا لباسی گران ، گرم و سنگین بود . به سختی میشد آنرا تمیز نگه داشت و صحیح پوشیدن آن نیزکاری سخت بود . اکثریت قریب به اتفاق شهروندان مجبور بودند برای امرار معاش کار کنند و در صورت امکان از پوشیدن توگا اجتناب کردند چون پوشیدن و نگهداری آن سخت بود . اشراف به عنوان نشانه ای از اعتبار خود به توگا توجه داشتند، اما در نهایت آن را به خاطر آرامش بیشتر و سختی های استفاده ، رها کردند.

تونیک

تونیک لباس اصلی برای هر قشر و هر جنسیتی بود . در ابتدا آنرا از پشم تهیه میکردند ولی از اواسط دوران حکومت از کتان برای تهیه آن استفاده میکردند. الگوی این لباس رومی به شکل استوانه ای  پهن و بدون آستین دوخته می شد و مانند کیتون یونانی به دور شانه ها سنجاق میشد تا سوراخ هایی برای گردن و بازوها ایجاد کند. اکثر مردان کارگر تونیک‌های آستین کوتاه تا زانو می‌پوشیدند که در کمر با کمربند محکم می‌شد.

تونیک های بسیار بلند را برای مردان به عنوان نشانه زنانگی، و تونیک های کوتاه یا بدون کمربند را نشانه های نوکری می دانستند. با این وجود، تونیک‌های آستین بلند و کمربند آزاد نیز به عنوان یک  مد روز آوانگارد  توسط برخی از مردان رومی مانند ژولیوس سزار پذیرفته شد .

تونیک زنان معمولاً تا مچ پا یا تا ساق پا با آستین بلند بوده و می‌توان آن را آزاد و یا با کمربند پوشید.

در فصل سرد زیر تونیک پوششی دیگر یا جلیقه ای میپوشیدند . در زمستان، امپراطور آگوستوس، که هیکل تنومند نداشت، تا چهار تونیک روی یک جلیقه می‌پوشید. اگرچه تونیک ها اساساً در طراحی اولیه ساده هستند، اما تونیک ها می توانند در پارچه، رنگ ها و جزئیات نیز لوکس باشند.

لباس زیر در روم باستان

لباس زیر مردان که چیزی شبیه شرت بود  به سابلیگاکولا یا سابلیگاریا ( subligacula or subligaria) معروف است و زیر تونیک استفاده میشدند . زنان زیر تونیک خود به جز سابلیگاکولا استروفیوم  strophium (پارچه سینه) هم می پوشیدند. در بعضی نگاره های کاشی متعلق به قرن چهارم پس از میلاد دختران بیکینی پوش را میبینیم که در حال انجام رقص و حرکات ورزشی هستند. همچنین در سال 1953 هنگام حفاری چاهی در لندن یک بیکینی چرمی متعلق به روم باستان یافت شد .

استولا و پالا (Stola and palla)

علاوه بر تونیک، زنان شهروند متاهل لباس ساده ای به نام استولا (pl. stolae) می پوشیدند که نشانگر فضایل سنتی زنانه رومی، به ویژه تواضع بود. در اوایل حکومت روم، استولا برای زنان پاتریسیون ( اعیا ن ، سرپرستان و مدیران خانه ) در نظر گرفته شده بود. بعدا این لباس برای زنان طبقه عوام نیز مجاز شناخته شد.

استولا معمولاً شامل دو بخش مستطیل شکل از پارچه است که در کنار آن توسط فیبولاها و دکمه‌هایی به هم وصل می‌شوند تا لباس در چین‌های ظریف اما پنهانی پوشانده شود. زنان اغلب بر روی استولا، پالا، نوعی شال مستطیل شکل می پوشیدند. می توان آن را به عنوان کت پوشید، یا روی شانه چپ، زیر بازوی راست، و سپس روی بازوی چپ پوشید.

در بیرون از خانه موهای زنان سرپرست با شال و پوششی به نام توتولوس tutulus پوشانده میشد و نمادی از حجب و حیا بود . یکی دیگر از کاربردهای پالا استفاه از آن به عنوان یک شنل کلاهدار برای پوشاندن چهره و موی سر بود.  از زنان متاعل انتظار میرفت که در بیرون از خانه حجاب داشته باشند و اگر آنها بدون حجاب در امکان عمومی ظاهر میشدند نشانه انکار ازدواجشان بود.

زنان طبقه بالا که به جرم زنا محکوم شده بودند، و زنان فاحشه طبقه بالا (مرتریس)، نه تنها ازاستفاده عمومی از استولا محروم بودند بلکه باید به نشانه بدنامی از توگا مولیبریس ( توگای زنانه ) استفاه میکردند.

از تخفیفها جا نمونی!

لباس کودکان در روم باستان

نوزادان رومی را معمولا قنداق می کردند. بچه‌ها نسخه کوچک‌تری از لباس‌های والدینشان را می‌پوشیدند. دختران غالباً تونیک بلندی می پوشیدند که به ساق پا یا پایین پا می رسید، کمربندی غالبا سفید داشت و بسیار ساده تزئین شده بود. در خارج از منزل، گاهی تونیک دیگری روی آن می پوشیدند. تونیک پسران کوتاهتر بود.

جهت جلوگیری از چشم زخم و همچنین آزار جنسی برای کودکان حرز یا طلسم تهیه میکردند. طلسم پسران یک بول ( کره فلزی ) بود که به دور گردن می‌بستند. طلسمی که برای دختران درنظر گرفته میشد یک لونولای هلالی شکل بوده است .
پسران تا رسدن به سن بلوغ توگا پاراتکسا (toga praetexta ) را میپوشیدند و آنها معتقد بودند که این لباس نوعی طلسم و محافظت آپوتروپیک (apotropaic ) برای کودکان فراهم میکند. این پوشاک مورد استفاده قرار میگرفت تا زمانیکه آنها به سن بلوغ میرسیدند و پس از آن توگا پاراتکسا و بولا خود را تقدیم الهه Lare  میکردند تا او از خانواده شان محافظت کند. آنگاه از توگا ویرلیس که مخصوص بزرگسالان است استفاده میکردند.
دختران نیز تا زمان ازدواج توگا پاراتکسا به تن میکردند و در زمان ازدواج این لباس و اسباب بازی هایشان را تقدیم خدای شانس Fortuna Virginalis میکردند یا اینکه آنرا هدیه به الهه Lare  میکردند. در خانواده‌های سنت‌گرا، ممکن است از دختران مجرد انتظار میرفت که موهای خود را با چیزی مثل روسری بپوشانند.

لطفا مقالات زیر راهم بخوانید

لباس یونانی در عصر جدید

پوشش مردم در زمان مصر باستان

پوشاک سربازان رومی و نظامیان

سربازان معمولی برای کار یا اوقات فراغت، تونیک های کمربنددار و بلندی تا زانو می‌پوشیند. در استان های شمالی، تونیک آستین کوتاه سنتی با مدل گرمتر و آستین بلند جایگزین میشد . سربازانی که در حال انجام وظیفه بودند گاهی نیم تنه چرمی میپوشیدند و برای زیر سازی زره شان از لایه ای نرم استفاده میکردند. آنها معمولا دستمال گردن مثلثی شکلی را نیز استفاده میکردند.

برای محافظت بیشتر در برابر باد و آب و هوا، آنها می‌توانستند ساگوم  (sagum ) را بپوشند، شنل سنگینی که غیرنظامیان نیز می‌پوشند. ساگوم سربازان عادی را از فرماندهان عالی رتبه متمایز می کرد که شنل بزرگتر و قرمز ارغوانی به نام paludamentum می پوشیدند.

در آب و هوای مدیترانه ای، سربازان معمولاً «چکمه های باز» (کالیگا caligae ) می پوشیدند. سربازان لباس‌های خود را از فروشگاه‌های لژیونری، محله‌ها یا پیمانکاران غیرنظامی خریداری می‌کردند.

لباس رومی در مراسمات مذهبی

بیشتر آداب مذهبی سنتی ایجاب می‌کردند که کشیش هنگام اجرای فال، خواندن دعا یا نظارت بر قربانی‌ها، یک toga praetexta، به شیوه‌ای که به آن capite velato  میگفتند بپوشد . در این شیوه سر با یک بخش از خود توگا پوشیده میشد.

رد پای لباس رومی در مد وفشن حال حاضر

هرچند به نظر نمیرسد که پوشاک رومی بتواند در دوران حاضر خیلی مرسوم باشد اما کماکان رد پایی از آن در صنعت مد و فشن امروزی به چشم میخورد.