اگر مایل هستید تا درباره پوشش مردم در زمان مصر باستان و تفاوت های موجود در لباس طبقه های مختلف جامعه بدانید این مقاله را ملاحظه بفرمایید

پوشش مردم در زمان مصر باستان

پوشش مردم در زمان مصر باستان، امر بسیار مهمی محسوب می‌شد. مردم مصر باستان نسبت به پاکیزگی و ظاهر شخصی خود خیلی نکته‌سنج بودند. افرادی که سر و وضع مناسبی نداشتند و به عبارتی آراسته نبودند، به‌عنوان مردم فرومایه در نظر گرفته می‌شدند.

حتی در زمانی که در اکثر کشورهای اروپایی، پوشش زنان راحت نبود و به دلیل رواج پدرسالاری در قرن نوزدهم میلادی، زنان و حتی مردان در چنین کشورهایی با چالش‌هایی در زمینه لباس پوشیدن روبرو بودند، در مصر باستان، زنان و مردان در دید مردم برابر بودند و مد و طراحی لباس آن دوره برای هر دو جنس مرد و زن تقریباً باهم مشابه بود. مد در مصر باستان، بسیار ساده تلقی می‌شد و در بسیاری از موارد، لباس مردان و زنان تفاوت خاصی باهم نداشتند. درواقع، فقط در دوره امپراتوری قدیمی مصر، زنان طبقات اجتماعی بالاتر لباس‌های بلندتری می‌پوشیدند که بالاتنه‌ی آن‌ها را هم می‌پوشاند، ولی زنان طبقه کارگر از همان لباس ساده‌ای که شبیه به پدران، همسران و پسران خود بود، استفاده می‌کردند. در این مطلب قصد داریم به توصیف پوشش مردم مصر باستان بر اساس طبقات اجتماعی و دوره‌های زمانی مختلف مردم بپردازیم.

از تخفیفها جا نمونی!

تفاوت پوشش مردم طبقه کارگر با مردم ثروتمند در زمان مصر باستان

هم زنان و هم مردان از لوازم‌آرایشی و جواهرات استفاده می‌کردند. مردم مصر در آن زمان اعتقاد داشتند که استفاده از سنگ طلسم به‌عنوان جواهر، از صاحب آن حفاظت کرده و به او نیرو می‌بخشد. کتانی را که کشاورزان برداشت می‌کردند، به‌عنوان مواد اولیه برای دوخت پارچه‌ای نازک برای لباس مورداستفاده قرار می‌گرفت. مردان طبقه کارگر، لنگ‌های نخی، دامن‌های کوتاه، یا پیراهن‌های بلندی که با کمربند بسته می‌شدند به تن می‌کردند. این دامن‌ها از یک ‌تکه کتان مستطیل شکل تهیه می‌شد که دور بدن جمع می‌شد و روی کمر گره می‌خورد. مردان ثروتمند هم لباس‌هایی مانند پیراهن‌هایی که بلندی آن‌ها تا زانو می‌رسید، لنگ نخی یا دامن می‌پوشیدند و خود را با جواهراتی مانند رشته‌های مهره، بازوبند و دستبند می‌پوشاندند. زنان طبقه کارگر، پیراهن‌هایی تمام‌قد با دامن‌های کاملاً تنگ می‌پوشیدند. زنان ثروتمند هم ظاهر خود را با آرایش، گوشواره، دستبند و گردنبندهای مختلف می‌آراستند.

در آن زمان، زنان و مردان از صندل‌های ساخته‌شده از پاپیروس به‌عنوان کفش استفاده می‌کردند. صندل‌های ساخته‌شده از الیاف گیاهی یا چرم، مدل‌های رایج کفش محسوب می‌شدند. بااین‌حال، در تصاویری که از پوشش مردم در زمان مصر باستان در دسترس است، زنان و مردان طبقه‌های مختلف اجتماعی، یعنی حتی افراد ثروتمند هم بدون کفش به تصویر کشیده شده‌اند.

 

پوشش مردم در زمان مصر باستان: دوره سلسله اولیه و امپراتوری قدیمی

تصاویر مربوط به دوره سلسله اولیه در مصر نشان می‌دهد که زنان و مردان طبقات اجتماعی پایین‌تر از یک نوع لباس استفاده می‌کردند، که شامل: یک دامن صاف که قد آن تا سر زانو می‌رسید و اغلب به رنگ سفید یا رنگ‌های روشن بود. این لباس‌ها معمولاً از پنبه، کتان یا باسوس (که آن‌هم نوعی کتان دیگر است) تهیه می‌شدند و سپس با استفاده از یک کمربند پارچه‌ای، طناب پاپیروس یا چرم دور کمر محکم می‌شدند.

مردم طبقات اجتماعی بالاتر در این دوره، از همان لباس‌ها، ولی با تزئینات بیشتر استفاده می‌کردند. در این زمینه، مصرشناسی به نام هلن استرودویک، در مورد اینکه چطور فقط با نگاه کردن به جواهرات، می‌توان مردان مصری طبقه ثروتمند را از کشاورزان و صنعتگران تشخیص داد، تحقیق کرده است. اما لباس زنان طبقات اجتماعی مختلف در این دوره، تفاوت بیشتری داشتند. زنان ثروتمند، پیراهن‌های بلند، چسبان و بدون آستین می‌پوشیدند. معمولاً این لباس‌ها با دو بند روی شانه‌های زنان ثابت نگه‌داشته می‌شدند و گاهی یک تونیک پوشیده هم برای کامل کردن پوشش زنان، روی این پیراهن‌ها قرار می‌گرفت.

پوشش مردم در زمان مصر باستان به‌گونه‌ای بود که اغلب اوقات طراحی لباس‌های زنان شامل بالاتنه برهنه می‌شد، هرچند این موضوع در آن دوره به‌عنوان یک مشکل محسوب نمی‌شد. لباس زنان طبقات ثروتمند، گاهی از زیر سینه شروع می‌شد و بلندی آن تا مچ پا می‌رسید. زنان طبقه کارگر هم همانطور که ذکر شد، اغلب فقط دامن‌هایی می‌پوشیدند که بلندی آن تا زانو می‌رسید و از هیچ لباسی برای پوشاندن بالاتنه خود استفاده نمی‌کردند. قبل از تولید پارچه‌های کتانی، مردم مصر لباس‌هایی که از پوست حیوانات یا نی پاپیروس بافته می‌شد را می‌پوشیدند. استرودویک در پژوهش‌های خود این‌طور بیان می‌کند:

«چوپان‌ها، ملوانان و ماهیگیران، اغلب یک کمربند به تن داشتند که یک پارچه از آن آویزان بود. بسیاری دیگر از مردم هم تا زمان امپراتوری میانه به‌صورت کاملاً عریان به کار خود مشغول بودند. در زمان امپراتوری میانه، به‌ندرت کارگری بدون لباس دیده می‌شد. زنان آسیابان، نانواها و کارگران هم بدون لباسی که بالاتنه آن‌ها را بپوشاند مشغول به کار بودند و اغلب دامن‌های بلند به تن داشتند.»

استرودویک همچنین در مورد کودکان پسر و دختر این‌گونه بیان کرد که این بچه‌ها از زمان تولد تا بلوغ، هیچ لباسی نمی‌پوشیدند و حتی برخی از آن‌ها بعدازاینکه مشغول به کار می‌شدند هم به این رویه ادامه می‌دادند. افرادی که به‌صورت روزانه در رودخانه نیل، مسئول شستن لباس‌های دیگران بودند هم وظایف خود را به‌صورت برهنه انجام می‌دادند، زیرا این افراد به‌صورت مداوم در آب بودند.

مقاله فرهنگ حمام رفتن در خاورمیانه را نیز از اینجا مطالعه بفرمایید

پوشش مردم مصر باستان در اولین دوره میانی و امپراتوری میانه

اولین دوره میانی مصر، یعنی سال‌های ۲۱۸۱ تا ۲۰۴۰ قبل از میلاد، با فروپاشی امپراتوری قدیمی مصر و ایجاد تغییرات چشمگیر در فرهنگ مردم مصر همراه بود، اما نوع پوشش مردم نسبتاً مانند گذشته باقی ماند. فقط در زمان امپراتوری میانه مصر بود که پوشش مردم با تغییراتی مواجه شد. در این زمان، زنان شروع به پوشیدن لباس‌های نخی بلند کردند و مدل موی آن‌ها هم تغییر پیدا کرد.

در تصاویر به‌جامانده از زنان در زمان امپراتوری قدیم و دوره اولیه میانی، مشخص است که بلندی موهای زنان تا زیر گوش‌هایشان می‌رسد، درصورتی‌که در زمان امپراتوری میانه، طول موهای زنان تا شانه‌هایشان می‌رسید. لباس طبقات بالای اجتماعی در دوره امپراتوری میانه هم از این نظر متفاوت بود که جنس لباس‌ها از پنبه بودند. لباس‌ها در این دوره هنوز هم کاملاً چسبان و آستین‌دار بودند و همراه با یک گردن‌آویز که دارای یک گردنبند قلاب‌دار بر روی گلو است، تزئین می‌شدند. در زمان امپراتوری میانه، لباس‌های زنان شامل یک تکه پارچه بود که دور بدن فرد پیچیده می‌شد و سپس با یک کمربند که روی کمر بسته می‌شد مدل آن را مرتب می‌کردند و بخش بالاتنه را هم به شکل یک جامه گشاد تنظیم می‌کردند.

بااین‌حال شواهدی موجود است که در همین دوره، زنان ثروتمند لباس‌هایی می‌پوشیدند که از مچ پا تا کمر بالا می‌آمدند و با بندهای نازکی که از بالاتنه عبور می‌کردند، در پشت شانه‌ها بسته می‌شدند. در این دوره مردان همچنان همان دامن ساده را می‌پوشیدند که جلوی آن پلیسه‌دار بود. مشخص نیست که مردم مصر باستان دقیقاً چطور لباس‌های خود را چین‌دار کرده‌اند، اما تصاویر هنری مربوط به پوشش مردم در زمان مصر باستان به‌وضوح نشان می‌دهد که لباس‌های زنان و مردان این دوره چین‌دار هستند.

محبوب‌ترین لباس در میان مردان طبقات متمول، پیشبند مثلثی شکل بود؛ یعنی یک دامن رسمی و تزئین شده که طول آن دقیقاً تا روی زانوها می‌رسید و با یک کمربند نگه‌داشته می‌شد. این پیشبند را معمولاً روی لنگی می‌پوشیدند که درواقع نواری مثلثی شکل بود، از بین پاها رد می‌شد و روی باسن گره می‌خورد.

پوشش مردم مصر باستان در زمان امپراتوری جدید

امپراتوری جدید مصر به سال‌های ۱۷۸۲ تا ۱۵۷۰ قبل از میلاد گفته می‌شود. در سال ۱۵۷۰ قبل از میلاد، شاهزاده تبانی، Hyksos را از مصر بیرون راند و دوره پادشاهی جدید مصر را آغاز کرد، بیشترین پیشرفت در تاریخ مد مصر در این عصر رخ داد. در این دوره مصر ارتباطات بین‌المللی نزدیک‌تری با سایر ملت‌ها برقرار کرد، بااین‌حال حتی قبل از این دوره هم پوشش مردم در زمان مصر باستان با تغییراتی روبرو شده بود.

لباس‌ها و پیراهن‌های منجوق‌دوزی شده که با جواهرات تزئین شده بودند، در ابتدای دوره امپراتوری میانی پدیدار شدند، اما در دوره امپراتوری جدید این نوع لباس‌ها میان افراد طبقات بالاتر اجتماع رواج بیشتری پیدا کردند. کلاه‌گیس‌های ظریف تزئین شده با مهره و جواهرات هم در این دوره بیشتر مورداستفاده قرار می‌گرفتند.

مارگارت بونسون، مصر شناس، خاطرنشان می‌کند: «روپوشی که از پارچه کتان خالص تهیه‌شده بود، نوآوری مد عصر امپراتوری جدید محسوب می‌شد.» این روپوش یا شنل شال مانند که از جنس پارچه مستطیل شکل کتان تهیه می‌شد، اغلب پیچ می‌خورد، تا می‌شد و یا برش می‌خورد و به یقه لباس متصل می‌شد. این روپوش را روی پیراهن‌های خود می‌پوشیدند و آن را زیر سینه یا روی کمر خود می‌بستند. این نوع پوشش به یکی از محبوب‌ترین سبک‌های طبقات بالاتر اجتماع تبدیل‌شده بود.

مد مردانه نیز در زمان امپراتوری جدید به‌سرعت پیشرفت کرد. بلندی دامن‌های مردانه در این دوره تا زیر زانو می‌رسید و دارای گلدوزی‌های پیچیده‌تری بودند. همچنین این دامن‌ها اغلب اوقات همراه با یک بلوز گشاد و حریر تکمیل می‌شدند. این سبک در میان افراد سلطنتی و افراد متعلق به طبقه ثروتمند جامعه که توانایی تهیه مواد اولیه را داشتند، محبوب بود.

پوشش مردم در زمان مصر باستان در این دوره هم برای طبقات پایین‌تر جامعه در میان زنان و مردان تقریباً یکسان بود و همچنان به پوشیدن همان دامن‌های ساده ادامه می‌دادند. اما حالا زنان بیشتری از طبقه کارگر بالاتنه خود را با لباس می‌پوشاندند. پیش از دوره امپراتوری جدید، خدمتکاران مصری در نقاشی‌های موجود در آرامگاه‌ها و سایر آثار هنری، به‌صورت کاملاً برهنه یا با لباس‌های خیلی کم به تصویر کشیده می‌شدند، اما در این دوره، برخی از خدمتکاران نه‌تنها لباس به تن دارند، بلکه لباس‌های آنان بسیار ظریف هستند.

کفش‌ها و لوازم تزئینی

پوشش مردم در زمان مصر باستان محدود به لباس‌ها نمی‌شود. در این دوره مردان و زنان به عطر، جواهرات و لوازم‌آرایشی علاقه بیشتری پیدا کردند. مردان و زنان مصری برای کاهش تأثیر آفتاب از سرمه در زیر چشم خود استفاده می‌کردند. همچنین kyphi، که محبوب‌ترین عطر مصری است، به حدی موردتوجه قرار گرفت که به‌عنوان بخور در معابد سوزانده می‌شد.  این عطر از کندر، صمغ مرم، رزین کاج و یک سری مواد دیگر تهیه می‌شود و مردم می‌توانستد آن را بسوزانند، بر روی پوست بمالند و یا از آن به‌عنوان خمیردندان و دهان‌شویه استفاده کنند.

محبوب‌ترین نوع جواهرات در میان افراد ثروتمند، طلا بود. بر اساس نوشته‌های استرودویک، تمام مردم مصر، از هر طبقه اجتماعی که بودند، از جواهرات استفاده می‌کردند:

«تقریباً تمام انواع جواهرات، مانند انگشتر، پابند، بازوبند، کمربند، گردنبند، چوکر، گوشواره و سایر زیورآلات مربوط به مو در این دوره وجود داشته است. سنگ‌های نیمه قیمتی رنگی مانند فیروزه، فلدسپات، آمتیست، کوارتز، عقیق و سنگ لاجورد ازجمله سنگ‌های پرکاربرد بودند.»

کفش در پوشش مردم در زمان مصر باستان، بازهم بر اساس طبقات اجتماعی مورداستفاده قرار می‌گرفت. برای مثال افراد طبقه کارگر، عملا از کفش استفاده نمی‌کردند. اما به نظر می‌رسد که در هنگام مواجهه با هوای سرد یا عبور از زمین‌های ناهموار پاهای خود را در پارچه‌ای می‌پوشاندند. مردم طبقات بالای اجتماع هم صندل و دمپایی می‌پوشیدند، ولی آن‌ها هم در اغلب اوقات پابرهنه بودند. صندل‌ها از چوب، پاپیروس، چرم و یا ترکیبی از این سه مواد تهیه می‌شدند و قیمت نسبتاً بالایی داشتند.

جمع‌بندی

یکی از معیارهای اصلی در مد مردم مصر، سادگی است، حتی در زمان امپراتوری جدید که طرح لباس‌ها پیچیده‌تر شدند، هنوز هم این معیار به‌خوبی به چشم می‌خورد. همچنین، مفهوم اصلی مد مصر هم از زمان امپراتوری قدیمی تغییر خاصی پیدا نکرد. لباس‌های مردم بعد از دوره امپراتوری جدید هم شباهت خیلی زیادی به این دوره دارند. می‌توان گفت در طی ۱۵۰ سال اخیر، تغییرات خیلی جزئی در مد مصر رخ داده است. اما فقط به این دلیل که مصریان باستان فهمیده بودند که سادگی، می‌تواند ظریف‌ترین و کلاسیک‌ترین سبک ممکن باشد.